banach

 Banach Stefan, ur. 1892, zm. 1945, matematyk polski, jeden z najwybitniejszych matematyków XX w. Współtwórca lwowskiej szkoły matematycznej, twórca podstaw analizy funkcjonalnej, uzyskał wiele niezwykle ważnych rezultatów (niektóre noszą dziś jego imię), współzałożyciel i redaktor czasopisma ."Studia Mathematica". Banach już jako uczeń gimnazjium interesował się matematyką i samodzielnie pogłębiał wiedzę z tej dziedziny, studiować jednak zaczął na Wydziale Inżynierii Politechniki Lwowskiej. Po wybuchu I wojny światowej Banach przerwał studia i wrócił do Krakowa. W 1916, podczas wieczornego spaceru na krakowskich Plantach, matematyk H. Steinhaus usłyszał fragment rozmowy Banacha i matematyka O. Nikodyma o współczesnej matematyce. Po nawiązaniu bliższej znajomości Steinhaus szybko zorientował się, że Banach ma niespotykany talent matematyczny; m.in. pod wpływem Steinhausa Banach zajął się zawodowo matematyką. Później często Steinhaus nazywał Banacha "swoim największym odkryciem matematycznym".
        W 1919 Banach był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Matematycznego w Krakowie (przekształconego potem w Polskie Towarzystwo Matematyczne). Dzięki wstawiennictwu Steinhausa Banach został w 1920 asystentem przy katedrze matematyki (kierowanej przez A. Łomnickiego) na Politechnice Lwowskiej (choć nigdy nie ukończył żadnych studiów). W 1920 uzyskał stopień doktora nauk matematycznych na podstawie rozprawy O operacjach na zbiorach abstrakcyjnych i ich zastosowaniach do równań całkowych, przedstawionej Uniwersytetowi Jana Kazimierza we Lwowie.
         W 1922 habilitował się i zostat profesorem matematyki na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Prowadzit niesłychanie aktywną działalność naukową i jednocześnie wykładał zarówno na uniwersytecie, jak i na politechnice we Lwowie, w mieście, w którym wkrótce powstal najsilniejszy (w okresie międzywojennym) na świecie ośrodek badawczy zajmujący się analizą funkcjonalną. Słynne stały się spotkania w Kawiarni Szkockiej, gdzie lwowscy matematycy z Banachem na czele, a także przyjezdni goście, spędzali długie godziny dyskutując o matematyce, stawiając problemy i rozwiązując je. Początkowo rozwiązania notowali na marmurowych blatach stolików, po pewnym czasie żona Banacha, Łucja, kupiła specjalny zeszyt (nazwany Księgą Szkocką), w którym notowano problemy, nagrody za ich rozwiązania. Na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Oslo w 1936 Banach wygłosił jeden z gł. plenarnych referatów.
        W 1939 Banach został wybrany na prezesa Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Po wybuchu II wojny światowej żył we Lwowie w bardzo trudnych warunkach. Zmarł tuż po zakończeniu wojny, przed planowanym powrotem do Krakowa i objęciem katedry na Uniwersytecie Jagiellońskim.
         Do szerokiego rozpowszechnienia na świecie wyników Banacha istotnie przyczyniło się wydanie książki Teorja operacyj, t. l. Operacje linjowe (1931), wydanej w 1932 w języku francuskim jako Theórie des operations lineaires. Oprócz tej monografii Banach napisał kilkadziesiąt ważnych prac naukowych. Ci, którzy go znali, twierdzili, że opublikował tylko nieznaczną część swoich rezultatów. Główne osiągnięcia Banacha dotyczyły analizy funkcjonalnej, ale istotne wyniki osiągnął także i w innych dziedzinach. Na świecie jego nazwisko znane jest przede wszystkim ze względu na przestrzenie Banacha, dziś podstawowe pojęcie analizy matematycznej, wprowadzone przez Banacha w jego pracy doktorskiej, a także liczne twierdzenia obecnie związane z jego nazwiskiem (np. twierdzenie Banacha o punkcie stałym, twierdzenie Hahna-Banacha, twierdzenie Banacha-Steinhausa, paradoksalny rozkład kuli Banacha-Tarskiego).
        Banach był także autorem i współautorem podręczników akademickich i szkolnych. Napisał m.in. Wstęp do teorii funkcji rzeczywistych (1951), Rachunek różniczkowy i catkowy (t. l 1929, t. 2 1933), Mechanika (t. 1-2 1938).