|
Leibniz Gottfried Wilhelm [lajbnic
gotfrid w.], ur. 1646, zm. 1716, niemiecki
filozof, matematyk, prawnik i dyplomata;
zajmował się także historią, językoznawstwem i
teologią. Jedna z najwybitniejszych i
najbardziej wszechstronnych postaci życia
umysłowego XVII w. Leibniz, gdy miał 10 lat,
czytał w oryginale dzieła greckich i rzymskich
klasyków, a w wieku 17 lat opublikował swoją
pierwszą rozprawę filozoficzną; w wieku 20 lat
został doktorem praw i uzyskał uprawnienia
profesorskie. Odrzucił jednak propozycję objęcia
katedry prawa, wstąpił na służbę elektora
mogunckiego i rozpoczął działalność polityczną.
W służbie dyplomatycznej pozostał do końca życia.
Odbył liczne podróże w celach naukowych oraz
dyplomatycznych, m.in. do Francji, Anglii,
Holandii, Austrii, Włoch. Prowadził rozległą
działalność naukową, korespondował z wieloma
uczonymi, m.in. z polskim matematykiem A.A.
Kochańskim, organizował życie naukowe w
Niemczech.
Założył czasopismo naukowe "Acta
Eruditorum". Z jego inicjatywy powstała
Akademia Nauk w Berlinie. W wyniku starań
Leibniza przyjęto w Niemczech kalendarz
gregoriański. Jest twórcą, niezależnie od ang.
fizyka i matematyka Newtona, rachunku
różniczkowego i całkowego; wyniki, które uzyskał
w tej dziedzinie, osiągnął inną metodą niż
Newton, który opierał się na koncepcjach
kinematycznych. Jasno formułowane myśli i
prostsza niż newtonowska notacja matematyczna
spowodowały, że metoda Leibniza odniosła wyraźny
sukces. Odkrycie rachunku różniczkowego i
całkowego stanowiło przełom w dziejach myśli
matematycznej; powstał nowy dział matematyki -
analiza matematyczna. Dalsze ważne wyniki
Leibniza w tej dziedzinie dotyczyły sumowania
szeregów nieskończonych. Wprowadził on metody
posługiwania się tymi szeregami do rozwiązywania
równań różniczkowych;
podał metodę przybliżonego całkowania
graficznego i regułę wielokrotnego
różniczkowania iloczynu (tzw. wzór Leibniza na
n-tą pochodną iloczynu).
Wiele zagadnień matematycznych
ówcześnie trudnych do rozwiązania, jak np.
zagadnienie krzywej najkrótszego czasu (brachistochrona),
Leibniz rozwiązał skutecznie stosując
wprowadzony przez siebie rachunek. Wprowadził
też do matematyki wiele do dziś używanych
symboli (np. kropkę do oznaczenia mnożenia, znak
całki i różniczki) i terminów matematycznych (współrzędna,
różniczka), podał sposób zapisywania proporcji,
potęg i wyznaczników.
Filozoficzne koncepcje i metodologiczne
badania Leibniza wywarły duży wpływ na rozwój
nauki. Pojmował on cały wszechświat jako
samoorganizujący się automat; sądził, że
matematyka jest najlepszym środkiem poznania
rzeczywistości. Według Leibniza reguły myślenia
można zredukować do reguł rachunku na symbolach,
które będą oznaczać pojęcia i idee. Opis
rzeczywistości przez kombinację symboli pozbawi
nieokreśloności wszelkie sądy o świecie, a spory
sprowadzi do argumentacji na wzór dowodów
matematycznych. Myśl Leibniza zawierała istotne
elementy logiki formalnej. Szczególne znaczenie
miała idea sprowadzenia wnioskowania do szeregu
operacji matematycznych na symbolach. Na takiej
zasadzie działają współczesne maszyny
matematyczne. Skonstruował maszynę liczącą,
która mogła dodawać, odejmować i mnożyć liczby.
Opublikował tylko niewielką część swoich prac;
większość jego rękopisów została opublikowana w
drugiej połowie XIX w. |
